1. GİRİŞ

Bu kitapçığın oluşturulmasındaki temel amaç, Oxford Üniversitesi Mağaracılık Klübü üyelerine, olası bir mağara kurtarma durumunda uygulayabilecekleri temel teknikleri gösteren bir rehber sunmaktır. Kitapçık özel olarak İspanya ekspedisyonu için hazırlanmıştır. Bu çalışmayı başkalarının da yararlanabilmesi umuduyla ‘web’de yayınlıyorum. Burada belirtilen tekniklerin uygulanması sırasında doğabilecek herhangi bir kazadan sorumluluk kabul etmiyorum. Ancak yorumlara ve eleştirilere her zaman açığım.

Bir kurtarma girişiminde bulunmadan önce bu kitapçığı okumalı ve içeriğindeki kavramlara kendinizi alıştırmalısınız.

Mağara ekspedisyonlarının birçoğunda, kurtarma girişimini başlatan durumlarla sıkça karşılaşılır. Bunların büyük bir çoğunluğu, mağaracıların rescue zamanlarını dikkate almamasından veya yavaş ilerlemesinden dolayı kurtarma saatini geciktirmelerinden kaynaklanır. Bu yanlış alarmlar can sıkıcı olsa da, gerçek bir kurtarma olasılığına karşı yararlı bir uygulama niteliği taşır.

Ciddi bir kaza durumunda, İspanyol Mağara Kurtarma Ekibi yardıma çağırılmalıdır. Ancak kurtarma ekibi olay yerine ulaşana kadar geçen süre içerisinde sizin göreviniz, elinizden gelenin en iyisini yapmak!

Bir kurtarma operasyonunda en önemli unsur, kurtarıcıların kendi güvenliklerini ihmal etmemeleridir. Mağara içerisinde bir kaza olması zaten talihsiz bir durumken, bunun üstüne bir de kurtarıcının kaza geçirmesi, olayı kabusa dönüştürür.

Bu kitapçık temel olarak üç bölüme ayrılır. İlk bölümde, kurtarmayla ilgili genel noktalara değinilerek, mağara içerisinde kazadan nasıl sakınılacağı ve olası bir kaza durumuna karşı taşınması gereken malzeme; ikinci bölümde, kurtarma sırasında yapılması gerekenler; üçüncü bölümde ise, kurtarma sırasında yararlı olabilecek bazı teknikler belirtilir.

1.1. ‘KURTARILMAK’TAN NASIL SAKINILIR?

İspanya’da mağaracılık yapmak İngiltere’dekinden bazı nedenlerle daha tehlikelidir;

Mağara içerisindeki kayalar daha parçacıklı ve ele gelir bir yapıda. Bu yüzden tutamaklara ve basamaklara özellikle dikkat edin. Geçen iki sene içerisinde başımıza gelen en önemli iki kaza bu nedenle oldu.

Mağaralar daha uzun ve daha zorlu. Bu durum mağaracılık yapmayı zorlaştırdığı gibi, bir kaza durumunda kurtarma işlemini de oldukça zorlaştıracaktır.

İspanya’daki mağaralara, İngiltere’dekinden çok daha az girildiğinden ortalıkta bolca gevşek kaya var. Özellikle inişlerin başında bulunan gevşek parçalar dikkatlice aşşağı yuvarlanmalı, tabii ki aşağıda ip veya mağaracı yoksa! Bu işlem için en doğrusu, mağaranın ilk döşendiği sırada yapmak.

Döşemelerin bazıları alelacele yapıldığından, yeteri kadar güvenli olmayabilir. Üşenmeyin, döşemeyi düzeltin!

Dolayısıyla,

ÖZENLE MAĞARACILIK YAPIN!

Rahatsızken, yorgunken ve hatta moralsizken mağaraya girmeyin, yeniden kendinize gelmek için yeterli süre tanıyın. Ne olursa olsun, eğer kendinizi iyi hissetmiyorsanız, dönmekten çekinmeyin. “Ölmek yok, dönmek var!”

1.2. ALINACAK ÖNLEMLER

Mağaraya girmeden önce gezi defterine, girişiniz için bir kurtarma saati verin. Kurtarma saatini saptarken gerçekçi olun; hedeflerinize ulaşmanız için gerekli süreyi hesaplayın ve bunun üzerine olası gecikmelere karşı bir esneme payı ekleyin. Bu esnemeyi belirlerken dikkat edin, kurtarmayı çok geç verirseniz, ciddi bir kaza durumunda yardımın size ulaşması da gecikecektir.

Mağara malzemenizin tam ve düzgün olduğundan emin olun. Özellikle aydınlatma gereçlerinizin! Eğer bir girişte malzemenizden dolayı herhangi bir problemle karşılaşırsanız, bir sonraki girişten önce mutlaka bu problemi giderin.

Bir mağaraya girerken yanınızda bulundurmanız gerekenler,

Küçük bir ilkyardım çantası: İçindeki ekipman kullanım sırasına göre dizilmiş olmalı.

Balaklava: Bir kaza olmasa bile, döşemeyi beklerken veya ölçüm alırken sizi sıcak tutacaktır.

Hayat Torbası: Aliminyumfolyolardan çok daha fazla işe yarıyor. Ben Lyson’ın ürettikleri rahatça kask içerisine sığıyor.

Mum: Bivak veya hayat torbası içerisinde yakıldığında oldukça sıcak tutuyor. Bkz. 3.4.

Aydınlatma: Yeterli karpit ve gecikme ihtimaline karşı da biraz yedek taşıyın. Kaskınız için yedek pil bulundurun.

Makara: Kurtarma esnasında çok gerekli! Aynı zamanda yük çekme işlemini de kolaylaştırır.

Dağda yürürken, mağara ararken yukarıdaki malzemeyle birlikte, bir pusula ve mümkünse bölgenin haritasını da yanınızda taşıyın. (İspanya için Adrados’unkiler en iyi haritalarmış!)

Tek başınıza ön araştırmaya girmeyin; başınıza bir kaza gelirse kimse sizi bulamaz!

Eğer yeni bir mağara bulursanız ve ağzına ulaşım açık seçik belli değilse, etrafa mutlaka belirgin işaretler bırakın, mağara çantası gibi… Kendinizi tutamayıp nasılsa gireceksiniz, en azından başınıza bir iş gelirse kurtarma ekibinin sizi bulmasını kolaylaştırın. Bu işaretler aynı zamanda diğer mağaracıların da girişi bulmalarını kolaylaştırır.

1.3. OLASI KAZALAR

Kurtarma operasyonu gerektirebilecek birçok farklı durum olabilir,

İncinme / Yaralanma

Sıkışma

Aşırı yorgunluktan veya rahatsızlıktan mağaradan çıkamama

Mağarada kaybolma

Dağda kaybolma

Işıksız kalma

Sel baskını

Yavaşlıktan (yavşaklıktan) kurtarma saatini geçirme

Kurtarma girişimlerinin birçoğu bu son sebepten kaynaklanır; ciddi kazalara oldukça ender rastlanır.

1.4. KURTARMA EKİBİ VE SORUMLULUKLARI

OUCC’de, liderlerin ve belirgin bir emir komuta zincirinin olmadığı anarşik denebilecek bir yönetim yapısı vardır. Ancak bir kurtarma operasyonunda son derece organize olmak gerekir. Kurtarma ekibini oluşturacak bireyler aşağıda sıralanan görevlere atanmalıdır;

Koşucu

Kendilerini tehlikeye atmadan, olabildiği kadar hızlı bir şekilde mağarada ilerleyerek, gecikmiş olan mağaracılara ilk ulaşan yardımdır. Durumu kontrol eder, mümkünse yardım eder ve gerektiği takdirde arkadan gelecek kurtarma ekibine bilgi taşır ve rehberlik yapar.

Yüzey Kontrol

İçeriye kimin ve ne kadar malzemenin girdiğinin kaydını tutar; gerekebilecek malzemelerin ve kişilerin hazırlanmasını organize eder; diğer kurtarma ekipleriyle irtibat kurar; gerekiyorsa bir nöbet sistemi kurar; mağaradan çıkan insanlar için yemeğin hazırlanmasını organize eder; yaralı kazazedelerin mağaradan çıktıktan sonra en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını organize eder.

Yeraltı Kontrol

Mağarazedelerin mağaradan çıkarılması aşamasında kontroldeki kişidir; aşağıdaki ekibin başıdır; yeryüzüyle düzenli bir iletişim kurulmasını sağlar; karşılaşılan engelleri aşmak için gerekli görevlere kişileri atar, ileriyi planlar; geçilen bir döşemenin malzemesinin toplanmasını ve bir sonraki engele taşınmasını ayarlar; kurtarma ekibini gözlemler, yorgunluk belirtileri gösterenlerin tükenmeden veya bir hata yapmadan dinlenmesini sağlar.

Kazazede Kontrol

Bu göreve atanacak kişi mümkünse bir doktor olmalıdır, tercihen güleryüzlü ve konuşkan! Kazazedenin durumunu yakından takip eder, kötüleşip kötüleşmediğini kontrol eder. Hastanın moralini olabildiği kadar yüksek tutmaya çalışır ve olup bitenden onu haberdar eder.

Sedye Kontrol (“Baş”)

Sedyenin hareketleri bu kişinin gözetimi altındadır. Hareket esnasında ekibin diğer üyelerini yönetir. Kazazedenin (sedyenin) baş tarafına yakın bir konumda olmalıdır, sedyeyi baş tarafından tutarak olası düşürmelere, kaya düşmesine ve sarsıntılara karşı kazazedeyi korur. Sık sık sedyeden ayrılması veya yer değiştirmesi gerekebilir. Ancak sedye başını terk etmeden önce, sıradaki kişinin sedye kontrol görevine geldiğinden emin olmalıdır.

Engel Kontrol

Bu kişi ‘yeraltı kontrol’ tarafından belirlenir, karşılaşılan engellerin nasıl geçileceğine karar vermek ve gerekli düzeneği kurmakla görevlidir. Gerekli sedye çekme ve emniyet döşemelerini yapar. Engel oluşturacak nitelikteki çıkıntıları, taşları, vb. çekiçle kırarak veya kazarak mümkün olduğunca kaldırır.

Ekip içindeki morali olabildiğince yüksek tutmaya çalışın. Mümkün olan yerlerde görev değiştirin, böylece kimse diğerlerinden daha fazla yorulmaz ve erken tükenmez. Arasıra mola vererek ekibin dinlenmesini sağlayın.

Ekip içerisinde birbirinize kesinlikle bağırmayın ve olabildiği kadar kişilere ters gitmemeye çalışın. Diğerleri döşeme yaparken sabırlı olun, gereksiz çıkışarak konsantrasyonlarını bozmayın, mümkünse yardım edin.

Diğerleri iletişim kurmaya çalışırken sessiz olun.

Kurtarma oldukça uzun bir süreçtir, kendinizi buna hazırlayın.

2. KURTARMA YÖNTEMİ

Harekete geçmenizi gerektiren durumlar;

Ekibinizin bir üyesi kaza geçirmiştir => bkz. 2.5.

Mağaradakiler kurtarma saatini geciktirmiştir => bkz. 2.1.

Kaza haberiyle biri kampa ulaşmıştır => bkz. 2.2.

Kaza dışında bir sorunun haberiyle biri kampa ulaşmıştır => bkz. 2.4.

Dağdan ışıklar görünmektedir, ancak kampa ulaşan yoktur => 2.6.

2.1. GECİKEN MAĞARACILAR

Eğer geciken bir ekip varsa, kurtarma saati gelir gelmez harekete geçmek üzere hazır bulunmalısınız. Dört kişilik bir ekip, tercihen birisi doktor olmak üzere, bir an önce mağaraya girmelidir. Eğer hava karanlıksa, arkadan gelecek kurtarma ekiplerine yol göstermek amacıyla mağara ağzına bir işaret bırakın. Geciken ekibin sırt çantalarının veya diğer eşyalarının mağara ağzında olup olmadığı kontrol edin, eğer yoksa büyük bir olasılıkla kampa dönüş yolunda dağda kaybolmuşlardır => bkz. 2.6. Mümkünse yanınıza, kampla haberleşmek amacıyla telsiz alın.

Bir mağaracı, koşucu, hızla mağaraya girmeli. Yanında sadece kurtarma çantası (bkz. 2.3.1) taşıyarak bir an önce geciken mağaracılara ulaşmalıdır.

Amacı,

Geciken mağaracıların yerini belirlemek,

Olabildiğince yardım etmek,

Arkadan gelen kurtarma ekibinin kaza yerine ulaşmasını sağlamak,

Kazazedelere yardımın gelmekte olduğunu haber vermek.

Koşucu mağarada hızlı, fakat dikkatli olmalıdır. Yol ayrımlarıyla karşılaşırsa, seçtiği yönde, arkadan gelecek olan kurtarma ekiplerine bir işaret veya not bırakmalıdır (kurtarma çantasındaki not defteri ve kalem); eğer yanlış yola girmişse geri döndüğünde bu notu düzelterek, doğru yolun neresi olduğunu belirtmelidir.

Eğer mağara içerisinde yol bulmanın zor olacağını düşünüyorsanız, iki kişilik koşucu ekip gönderin. Aşağıya ulaşır ulaşmaz, koşuculardan biri arkadan gelen ekibe yol göstermek için geri dönmelidir.

Arkadan gelenler kazazedenin kötüleşmesini engelleyici donanım (bkz. 2.3.2) ve çekme malzemesiyle (bkz. 2.3.4) koşucuların hemen ardından mağaraya girmelidir. Bu ekip, dikkatli ilerlemeli ve enerjilerini tüketmemeye özen göstermelidir; kurtarma uzun sürebilir. Bu ekibin temel amacı kazazedenin durumunun kötüleşmesini engellemektir. Ancak yeterli işgücü varsa, kazazedenin mağaradan çıkartılmasına başlanabilir.

Yarım saat geriden üç kişilik başka bir ekip, çıkarmaya başlamak için gerekli donanımla (bkz. 2.3.3) mağaraya girmelidir. Bu ekibin amacı, kazazedelerin mağaradan çıkartılmasını başlatmaktır.

Eğer gerekiyorsa, kurtarma malzemesinin geri kalanını yarım saat geriden bir başka ekip getirebilir. Ancak aşağıya gereğinden fazla malzeme indirmek, kurtarma ekibini engelleyeceği gibi, mağaranın toplanmasını da zorlaştıracaktır.

Geciken mağaracılar bulunduğunda, bir mağaracı bir an önce dışarıdakilere gerekli bilgileri vermek amacıyla kampa dönmelidir. Eğer aşağıdaki ekip, var olan işgücü ve malzemeyle kazazedeleri dışarı çıkartabileceğini öngörüyorsa, daha fazla insan ve malzeme mağaraya sokulmamalıdır.

Eğer bir kaza olmuşsa bölüm 2.2’ye bakınız.

Eğer aşağıdakiler, aşırı yorgunluktan veya rahatsızlıktan dışarı çıkamayacak bir haldeyse bölüm 3.2’ye bakınız.

Şekil 1: Geciken Mağaracıları Kurtarma Şeması

Ekip

Donanım

Amaç

Koşucu

(1 kişi)

Kurtarma Çantası

Kazazedelerin yerini belirlemek

İlkyardım

Dışarıya gerekli bilgiyi taşımak

İkinci Dalga

(3 kişi)

Kazazedenin Kötüleşmesini Engelleyici Donanım (2.3.2)

Çekme Malzemesi (2.3.4)

Kazazedenin durumunun kötüleşmesini engellemek

Mümkünse çıkartmaya başlamak

Üçüncü Dalga

(3 kişi)

Sedye, omurga korsesi, kurtarma malzemesi

Kazazedenin çıkartılmasına başlamak

Dördüncü Dalga

Daha fazla kurtarma gereci, yiyecek, karpit

Kazazedenin çıkartılmasını sürdürmek

2.2. KAZA HABERİ

Eğer kaza haberi kampa ulaşırsa, biri tercihen doktor olmak üzere üç kişilik bir ekip hızla mağaraya girmelidir. Eğer hava karanlıksa mağara ağzına bir ışık bırakın.

Bu ekip, aşağıdaki ekipmanı taşıyarak, bir an önce kazazedeye ulaşmalıdır;

Kurtarma Çantası (2.3.1)

Kazazedenin kötüleşmesini engelleyici donanım (2.3.2)

Amaçları,

Aşağıdaki ekibin tam yerini saptamak,

Kazazedelere yardımın geldiğini haber vermek,

Olabildiğince ilkyardım vermek => Bölüm 3.3,

Kazazedenin kötüleşmesini engellemek.

Yarım saat arkalarından, üç kişilik bir başka ekip bel korsesi, sedye ve aşağıda gerek duyulma olasılığı olan, en fazla bir çantalık kurtarma malzemesiyle (2.3.3 – 2.3.4) mağaraya girmelidir.

Bunların ardından eğer gerekiyorsa daha fazla mağaracı, daha fazla kurtarma malzemesi (2.3.4), yemek ve karpitle mağaraya girer. Ancak gereğinden fazla malzemenin mağaraya sokulmamasına dikkat edin, kurtarma işlemini yavaşlatacağı gibi, mağaranın toplanmasını da zorlaştıracaktır.

Şekil 2: Yaralı Mağaracı Kurtarma Şeması

Ekip	Donanım	Amaç
Birinci Dalga (3 kişi)	Kurtarma Çantası (2.3.1) İlkyardım Çantası Kazazedenin Kötüleşmesini Engelleyici Donanım (2.3.2)	Kazazedelerin yerini belirlemek İlkyardım Kazazedenin durumunun kötüleşmesini engellemek Dışarıya gerekli bilgiyi taşımak
İkinci Dalga (3 kişi)	Sedye, omurga korsesi, kurtarma malzemeleri (2.3.3)	Mümkünse kazazedeyi çıkartmaya başlamak
Üçüncü Dalga (3 kişi)	Daha fazla kurtarma malzemesi (2.3.3)	Kazazedeyi çıkartmaya başlamak
Dördüncü Dalga	Gerekiyorsa daha fazla kurtarma malzemesi, yiyecek, karpit.	Kazazedelerin çıkarılmasını sürdürmek.

Bu sırada, İspanyol kurtarma birimlerini bir an önce haberdar edin. Gerektiği takdirde refugio telsizi kullanın. Eğer başaramazsanız, kurtarma birimlerinin kurtarma servislerini alarma geçirmesini isteyin. Bölge polisine başvurularak, mağara kurtarma ekibine (espeleosocorro) ulaşmaya çalışın. İspanyol mağaracı Juan Jose’yle (Oviedo 85.211790) direk bağlantı kurarak da gerekli yardımı isteyebilirsiniz.

Kurtarma servisine gerekecek olan bilgiler:

Mağaranın adı ve yeri

Kazazedenin bulunduğu derinlik

Kazanın ne zaman meydana geldiği

Kazazedenin sağlık durumu

Bununla birlikte, kurtarma ekibinin mağaraya ulaşması yaklaşık 12 saati bulacaktır. Bu süre içerisinde sizin göreviniz, elinizden gelenin en iyisini yapmak!

Eğer bölgede başka mağaracılar varsa, onlardan da yardım isteyin.

Eğer mağara ağzı kamptan uzaksa, dışarıdaki mağaracılar mağara ağzına ip, döşeme, kurtarma malzemesi, yemek ve karpit taşınmasına yardım etsin. Kampta, tercihen İspanyolca bilen biri, yardıma gelen yöre halkı ve diğerleriyle iletişim sağlamak amacıyla kalmalı.

Eğer kurtarma sırasında sedyeye ihtiyaç varsa bölüm 3.5’e gidin.

Eğer kazazede başkalarının yardımıyla dışarıya çıkabilecek durumdaysa bölüm 3.2’ye gidin.

Mağaradan dışarıya, gerekli bilgi olabildiği kadar çabuk iletilmelidir.

Dışarıda kampta kalanlar ise bolca yemek hazır bulundurmalı ve dinlenmeliler. Size içeride gerek duyulabileceği olasılığına karşı enerjinizi korumalısınız. Eğer uzun bir kurtarma operasyonu ön görülüyorsa, bir nöbet sistemi kurmaya çalışın ve mağara ağzında yemek ve kamp malzemesi bulundurun.

2.3. KURTARMA DONANIMI

Bu bölümde kurtarma sırasında gerekebilecek bazı gereçlerin listesi vardır. Bu malzeme, her an gereksinim duyulabileceğinden, takım halinde mutlaka her kampta bulundurulmalıdır. Eğer bu yazıyı kampta okuyorsanız, gidip kontrol edin!

Özellikle, bir bolt takımı sürekli kurtarma çantasıyla beraber bulundurulmalı, bir ikincisi de gerektiğinde ulaşılabilir konumda olmalıdır. Önaraştırmaya götürülebilecek bu ikinci takım, her akşam mutlaka kampa dönmelidir.

2.3.1. Kurtarma Çantası

Bu malzemeleri, mağaraya kurtarmaya giren ilk adam mutlaka yanında taşımalıdır. Daha önceden küçük bir çantada hazır bulundurulması, hızlı bir kurtarma için oldukça yararlıdır

İlkyardım Takımı (bandaj ve temgesic),

2 Cebire (kırık tahtası),

2 Hayat torbası,

Yedek karpit,

Yedek pil,

Yedek ampul, karpit memesi, vb.,

Yiyecek,

Mum ve çakmak,

Suya dayanıklı mağara defteri ve kalem.

2.3.2. Kazazedenin Kötüleşmesini Engelleyici Donanım

Aşağıdaki liste, yaralı kazazedenin sağlık durumunun kötüleşmesini engellemek amacıyla kullanılabilecek malzemeyi içermektedir. İlk kurtarma dalgasıyla beraber mağaraya sokulmalıdır.

Mağara ilkyardım çantası

Uyku tulumu

Ocak, kap kaçak, yemek

2.3.3. Çıkarmaya Başlamak İçin Gerekli Donanım

Aşağıdaki liste kazazedenin mağaradan dışarı çıkarılması işlemini başlatmak için gerekli malzemeyi içermektedir.

Omurga korsesi,

Sedye,

Çekme malzemesi (aşağı bkz.).

Yukarıdaki malzemeler, mağaraya giren ikinci kurtarma dalgasıyla taşınmalıdır.

2.3.4. Çekme Malzemesi

2-3 mağara çantası aşağıda belirtilen malzemeyle doldurulmalıdır. Bu liste, yolda karşılaşılacak engellerin kurtarmaya uygun bir şekilde döşenmesi için gerekli malzemeyi içerir.

25m.lik çekme ipi,

25m.lik emniyet ipi,

2 tane 20m.lik kurtarıcı emniyet ipi,

Bolt takımı ve bolca bolt + koni,

Yeteri miktarda hanger, pevlon, makara, krab, paket bandı ve çelik tel.

Daha uzun inişler varsa, buna uygun uzunlukta ipler alınmalıdır. Mümkünse bir bolt matkabı aşağıya indirilmelidir.

2.3.5. Diğer Kurtarma Malzemeleri

Uzun süren kurtarmalarda aşağıya yeterli miktarda yiyecek ve karpit taşınmalıdır.

Özel durumlarda aşağıdaki malzemelere ihtiyaç duyulabilir.

Kazma, kürek; daralları genişletmek veya çöken yerleri açmakta kullanılır.

Sıkışmış bir mağaracıyı kurtarmak için; çekiç, keski, sabun benzeri kayganlaştırıcı bir madde, bıçak (üstündeki malzemeyi keserek çıkartmak için)

2.4 DİĞER SORUNLAR

Bir mağaracı kendi başına mağaradan dışarı çıkamayacak kadar yorgunluktan tükenmiş veya rahatsız olabilir. Bölüm 3.2’ye bakınız.

Sıkışmış mağaracılar genellikle çekiç, keser veya kayganlaştırıcı madde yardımıyla sıkıştığı yerden kurtarılabilir. Üzerlerindeki ekipmanı kesip çıkarmanız gerekebilir, yanınızda büyük bir bıçak götürün (bu işlem sırasında kazazedeyi tek parça bırakmaya çalışın).

Eğer içeride sel baskınına maruz kalan mağaracı varsa, selin dinmesini bekleyin. İçeriye anında kurtarma ekibi göndermek, onların da içeride kalmalarına ve hatta aşağıda kendilerine sağlam bir yer bulmuş olabilecek sel tutsaklarından daha tehlikeli bir duruma düşmelerine sebep olabilir. 1998’deki büyük fırtına sonrasında, mağaraya giren sel 24 saat içerisinde azalmaya başlamıştı. Sel sonrasında yapılacak en doğru şey, mağara içerisinde ulaşılabilinen son noktada, selzedelerin kolayca farkedecekleri ve selden etkilenmeyecek bir yere, bolca yemek, karpit, kuru giysi ve ocak bırakmaktır. Bir ekip, selin azalmaya başlamasıyla beraber, aşağıya durumu kontrol etmeye, moral ve gerekiyorsa ilkyardım vermeye girer.

Olası diğer sorunların birçoğunda yapılması gerekenler açıktır (ışıksız kalma gibi).

2.5. KENDİ EKİBİNİZDEN BİRİSİ KAZA GEÇİRİRSE!

Kazanın neden olduğunu dikkatle inceleyin, aynı hataya siz de düşmeyin. Eğer kazazede tehlikeli bir durumda ise, omurgasına çok dikkat ederek (3.3), daha güvenli bir yere taşıyarak tehlikeden uzaklaştırın.

Bilinçsiz bir kazazedenin iple kurtarılması için bölüm 3.1’e bakın.

Elinizden geldiğince ilkyardım verin (3.3).

Eğer yara veya incinme ciddi değilse, kazazedeyi mağaradan dışarı çıkarmaya başlayın.

Daha ciddi yaralanmalarda, derhal dışarıya bir haberci gönderin ve bir an önce kazazedenin durumunun kötüleşmesini engelleyici önlemleri alın. Eğer mağara kampına yakın bir yerdeyseniz, kazazedeyi kampa veya kampı kazazedenin yanına taşıyarak onu sıcak tutacak bir ortam hazırlayın. Bunu yapamıyorsanız, kazazedeyi (yanınızda bulunması gereken) hayat torbasının içerisine sokun. Kazazedenin soğuk yüzeylerle direk temasını kesmeye çalışın; ipleri, mağara çantası ve hatta kendi bedeninizi yaralıyı yalıtmak için kullanabilirsiniz (3.4).

Eğer ekibiniz iki kişilikse, yaralıyla beraber kalma veya onu yanlız bırakarak çıkıp yardım getirme arasında bir karar vermelisiniz. Bu sebeple mağara ekiplerinin en az üç kişi olması her zaman yararlıdır. Bu kararı verirken, kurtarma saatini düşünerek ,dışarıdakilerin sizi aramaya ne zaman geleceğini ve kazazedenin durumunun sizin yokluğunuzda ne kadar kötüleşebileceğini hesaba katmalısınız. Eğer kararsızsanız kazazedeyle beraber kalın. Yarı bilinçli bir kazazedeyi kesinlikle yanlız bırakmayın. Ve kesinlikle, ölmekte olduğunu düşündüğünüz bir kazazedeyi terk etmeyin.

2.6. DAĞDA KAYBOLAN MAĞARACILAR

Bu konuda yapabileceğiniz çok fazla birşey yok. Yürümeyi planladıkları rotada düdük öttürerek ilerleyin. Siz de kaybolmamaya dikkat edin. Kurtarma ekibinin kaybolma ihtimaline karşı, yanında uyku tulumu ve bivak taşıması yararlı olacaktır. Eğer kayıp mağaracıları bulamazsanız kampa geri dönün; muhtemelen perişan bir gece geçireceklerdir, ama merak etmeyin hayatta kalacaklardır.

Ders,

Dağda kaybolmayın: yanınızda bir pusula taşıyın ve mağaradan çıktıktan sonra gitmeniz gereken yönün pusula derecesini öğrenin.

Yok ille de kaybolacaksanız, yanınızda bir bivak bulundurun.

Eğer hava kararmışsa ve ümitsiz bir şekilde kaybolmuşsanız bir korunak bulun; hep bir arada, birbirinize sokularak sabahı bekleyin. Eğer yıldırım düşüyorsa mağara ağızlarını korunak olarak seçmeyin (3.4).

Dağda ilerlerken önünüzdekini kör kör takip etmeyin; çevredeki tepeler, su kaynakları, köyler, vb. bilgileri gezinin başında edinin, bu ön araştırmalar için de yararlı olacaktır.

Gün doğduktan sonra birkaç saat içerisinde kaybolan ekip gelmezse bir kurtarma organizasyonuna haber verin (ICONA) ve daha kapsamlı ve sistematik bir arama düzenleyin. Aramalar sırasında, kaybolan ekibin yolunu bularak ana kampa dönmüş olabileceğini de aklınızda bulundurun.

3. KURTARMA TEKNİKLERİ

Bu bölümde kurtarma sırasında faydalı olabilecek bazı teknikler vardır. Bu teknikleri kullanmaya gereksinim duymadan önce içeriğindeki kavramlara kendinizi alıştırmalısınız.

3.1. İPTEKİ BİLİNÇSİZ KAZAZEDENİN KURTARILMASI

Eğer bir mağaracı ipte asılıyken bilincini yitirmişse, onu aşağı indirmek için 10 dakikanız var, yoksa kazazedenin bedeninde salgılanan toksinler onu öldürecektir.

Böyle bir durumda kazazedeyi kurtarmak için uygulanabilecek iki yöntem vardır. Her iki yöntemin de, daha önceden uygulamalı pratiği yapılmalıdır. (Bu teknikler için ref. Rebecca Jones )

Eğer önünüzde boltlar varsa, yukarı çıkarken çözmelisiniz. Boltlar ipi ciddi bir sürtünmeden koruyor olsa bile, bir seferlik idare edecektir. İp sürtünmeden dolayı hasar görebilir, ancak önceden hasarlı değilse merak etmeyin kopmayacaktır. Eğer boltlar sizi bir şelale veya benzerinden uzaklaştırıyorsa, boltları strese (deviasyon) çevirin.

Babalama Yöntemi

Bunu herkes yapamaz. Beceri değil güç gerektiren bir işlemdir.Eğer üst bedeniniz güçlüyse ve ip üzerinde yeterli deneyiminiz varsa, sizden %40 daha ağır bir kişiyi ipten kurtarabilirsiniz. Tabii ki enerjinizin yerinde olduğu, yorgun olmadığınız bir anda! Söz konusu orandaki yükü kaldırabilen insanlar görülmüştür. Siz de bunu deneyerek kendi sınırınızın ne olduğunu kontrol edin.

1. Bilinçsiz kazazedenin yanına ipten tırmanın ve ayaklarını üzengilerden çıkarın,

2. Göbek bağınızı, onun deltasına takarak emniyet alın.

3. Kazazedenin ağırlığını taşıyan cumar hariç, onu ipe bağlayan diğer tüm gereçleri ipten çözün,

4. Kazazedenin üstüne geçin,

5. Kazazedenin ağırlığını göbek bağınıza alana kadar çıkmaya devam edin,

6. Kazazedeyi ipe bağlayan son cumarı da alın (üzerinden yük kalkmış olmalı),

7. İniş takımlarına geçin; işte, güç olan bu aşamadır,

8. Kazazedeyle birlikte dikkatlice aşağıya inin.

Çoğu insan yedinci adımda takılır. Çıkıştan inişe geçme tekniğinizin mükemmelliği işlemi kolaylaştıracaktır. Gevşek giyilmiş bir kemer zaten zor olan bu işlemi imkansız hale getirecektir.

Karşıt-yük Yöntemi

Bu yöntemle sizden çok daha ağır birisini kaldırabilirsiniz. Bu işlem için SRT setinizin yanında fazladan bir karabin bulundurmanız gerekmektedir. Bu yöntemin sırrı düzenli ve titiz olmaktır. İplerin birbirinin etrafına dolanmamasına özen göstermelisiniz. Yoksa karşıt-yük uygulamasından kazanacağınızı sürtünmeden kaybedersiniz. Üstelik herşey daha da karmaşık bir hal alır.

1. Kazazedenin yanına ipten tırmanın ve ayaklarını üzengiden çıkarın,

2. Göbekbağınızı onun deltasına takarak emniyet alın,

3. Kazazedenin ağırlığını taşıyan cumar hariç, onu ipe bağlayan diğer tüm gereçleri ipten çözün,

4. Kazazedenin üstüne geçin,

5. Elcumarınıza karabini takın,

6. Uzun göbek bağınızı bu karabinden geçirerek, kazazedenin deltasına, göğüs cumarının mandalsız tarafına gelecek şekilde takın (göbekbağına yük bindiğinde, cumarın mandalı açılabilsin),

7. Uzun göbekbağınızın sonundaki düğüm karabine dokunana kadar küçük adımlarla tırmanın,

8. Üzenginizde yükselerek göğüs cumarınızı ipten çıkartın ve uzun göbek bağına oturun,

9. Kazazedeyi elcumarınızdaki karabine doğru kaldırın; eğer çok ağırsa, dizlerinizi kazazedenin altına gelecek şekilde koyun, ellerinizle kemerinden yakalayın, bedeninizi arkaya vererek kollarınız ve dizlerinizle onu yukarıya itin,

10. Kazazedenin desandörünü aşağıya inen ipe bağlayarak, onu inişe hazırlayın; desandörüne tam kilit atın; üzerinden yük kalkmış olan göğüs cumarını ipten çıkarın,

11. Üzenginizde ayağa kalkarak, kazazedeyi desandörüne oturtun,

12. Uzun göbekbağınızı karabinden çıkartın,

13. Kendinizi kazazedeye, desandörüne olabildiği kadar yakın bir konumda bağlayın (kısa göbekbağınızı onun deltasına takabilirsiniz),

14. Kazazedenin desandöründeki tam kilidi çözün, el cumarınızı ipten alın ve kazazedeyle birlikte dikkatlice aşağıya inin.

Bu yöntemde kazazedenin desandörüyle aşağıya inilir; eğer onun desandörünün iki kişiyi taşıyabileceğinden emin değilseniz, kendinizinkini onun deltasına takın.

Bu yöntemin bir iyi yanı, kazazedenin altında iniyor olmanız. Böylece inişi daha rahat kontrol edecek, kazazedeyi oraya buraya çarpmayacak ve aşağıya indiğinizde direk onun üstüne inmek zorunda kalmayacaksınız. İlk önce siz yere ineceğinizden, kazazedeyi uygun bir yere taşıyabilirsiniz.

3.2. AŞIRI YORGUN VEYA HASTA MAĞARACILAR

Böyle bir durumda olabildiği kadar yardım edilmelidir. Bazen biraz yemek ve destek yeterli olacaktır. (Karpit Vitamini: Kıçlarına biraz karpit ateşi verin ve nasıl çıktıklarını seyredin : )

Tırmanışlarda zorlanıyorsa döşeyeceğiniz bir iple onun işini kolaylaştırabilirsiniz. İpin bir ucunu çıkışın başında sağlam bir bağlantıya bağlayın. Diğer ucu mağaracının deltasındaki bir karabinden geçirilerek tekrar yukarıya, çıkışın başında beklemekte olan birisine uzatın. Mağaracı tırmanırken, yukarıda bekleyen kişi hem onu yukarı çekerek yükünü hafifletir (2’ye 1), hem de onun emniyetini almış olur. Mağaracı tırmanırken, aynı zamanda ipin yukarıdaki bağlantıya giden kısmına tutunarak kendisini yukarıya çekebilir.

Eğer gerekiyorsa, mağaracı dikey darallardan iple çekilebilir. Uzun çıkışlarda ona eşlik etmek, hem moral verir, hem de bolt geçişlerinde yardım sağlar. İspanya ekspedisyonunda karşılaşılacak özel zorluklar için bölüm 3.6’ya bakın. Gerekiyorsa, dinlenmeleri için küçük bir kamp oluşturmayı düşünün; yorgun mağaracılar dinlendikten sonra daha rahat çıkabilirler.

3.3. İLKYARDIM

Bu kitapçık kapsamlı olarak ilkyardım bilgileri içermemektedir. Ek okumalar bölümündeki ilkyardım rehberlerine mutlaka göz atmalısınız.

Aşağıdaki bilgiler Tom Houghon’un Proc. 12’de yayınlanan bir makalesiyle, Cavers’ Digest’de yayınlanan bir başka makaleden derlenmiştir.

Aşağıdakileri sırasıyla yapın,

1. Panik yapmayın.

Sistemli olun. Acele etmeyin. Mantıklı ve soğukkanlı olun. Kendinizi tehlikeye atmayın.

2. Kazazedeyi güvenli bir konuma getirin.

Gevşek kayaların veya akan suyun yolundan uzaklaştırın. Kendinize de dikkat edin. Hastayı hareket ettirmek için bkz. omurga.

3. Kazazedeyi dışarı çıkartmak için hazırlık yapın.

Açıkca zararsız bir yaralanma olmadıkça, bütün kazazedeler olabildiğince çabuk mağaradan çıkartılmalıdır. Kafasına darbe aldığı halde, o an için iyi görünen kazazedelere dikkat edin. Beyin kanaması geçirerek, bir kaç saat içinde ölme tehlikesi vardır. Bir an önce dışarı çıkartın.

4. Bilinç.

Kazazede bilinçli mi? Eğer bilinçliyse, kollarını ve bacaklarını hissedip edemediklerini ve oynatıp oynatamadıklarını kontrol edin. Eğer bilincini yitirmişse, derhal nefes yolu sağlayın.

5. Nefes yolu.

Alt çeneyi öne doğru çekerek, öylece tutun. Böylece dilin geriye düşerek nefes borusunu tıkamasını engellemiş olursunuz. İdeal pozisyon, “Bahar havasını koklama!” pozisyonudur. Çene yukarıda ve baş boyundan geriye doğru bükülü. Eğer nefes yolu açık değilse, bilinçsiz bir kazazede hemen ölür. Eğer kazazede kusuyorsa veya kusacak gibiyse, bedenini yan çevirerek, kusmuğun nefes yolunu tıkamasını engelleyin (bkz. omurga). Boğazını tıkayan birşey olup olmadığını kontrol edin, varsa derhal alın.

6. Nabız.

Kazazedenin nabzını kendinizinkiyle karşılaştırın. Şok – ciddi kan kaybı – halindeki bir hastanın nabzı hızlı ve zayıf atar, hasta soğuk ve terlidir. Eğer kazazede böyle bir durumdaysa serum gereklidir. Ancak, bunlar yanınızda olmayacaktır ve siz de bunları güvenle kullanacak tıbbi bilgiye sahip değilsinizdir. Yapacağınız tek şey, kazazedeyi bir an önce dışarı çıkarmak! Ağızdan besleme yapmayın; şok halinde bağırsaklar çalışmaz ve kazazede aldığı herşeyi kusar.

Eğer kazazedenin bileğinde nabzı hissedemiyorsanız: Boynun her iki yakasında bulunan ve kulak altından köprücük kemiğine doğru uzanan bir kas vardır. Parmaklarınızı bu kasın tam ortasına bastırırsanız damar atışını hissedeceksiniz (kendi üstünüzde deneyin, görün).

7. Kalp atışı yok!

Hiçbir şekilde hissedemiyorsanız, kalp etkin çalışmasını durdurmuş demektir. Kazazedenin kalp masajına ihtiyacı vardır. Hiç bir yere kaçamazsınız, kalp masajı yapmak zorundasınız. Hipotermiye girmiş veya boğulmuş kişiler kalp atışı olmadan şaşırtıcı bir süre dayanabilirler, dolayısıyla tekrar tekrar denemelisiniz, gerekiyorse bir kaç saat durmadan kalp masajı yapmalısınız. Onları hayata döndürmek sizin elinizde!

Teknik: Araştırmalar sonucunda kalp masajı tekniğinde bir takım değişiklikler yapıldı. Kazazedeyi sert bir yüzeye sırtüstü yatırın. Göğüs kemiğinin alt tarafından yukarı doğru üçte birlik uzaklığına bastırın. Elinizin alt tarafı, göğüs kemiğinin alt tarafından iki parmak kalınlığı mesafede olmalı. Kollarınızı düz tutun ve beden ağırlığınızı vererek, göğüs kemiğine avcunuzun alt tarafıyla ritmik kısa baskılar yapın. Bastırın “bir milyon”, bırakın “bir”, bastırın “bir milyon”, bırakın “bir”,… bunu tekrarlayın. Çok hızlı yapmayın.

Tek başınızaysanız bunu 15 kez tekrarlayıp, iki kez yapay solunum yaptırın. Kazazedenin başı “bahar havası” pozisyonundayken burnunu kapatın ve ağzından, dışarıya hava kaçırmadan sert bir nefes verin. Eğer yanınızda başka birisi varsa, siz kalp masajı yaparken, yapay solunumu o yapsın. Bu durumda 5 kalp masajı, 1 solunum yapın. Hastanın kalb atmaya başladığı an kalp masajını kesin.

Kalp masajını öğrenmek için bir kaza olmasını beklemeyin!

8. Omurga

Kazazedeyi, omurgasını dikkatlice incelemeden ve özellikle bedenin herhangi bir bölgesi paralize olmuşsa hareket ettirmeyin. Parmaklarınızla omurgayı dikkatlice sonuna kadar hissedin; düzenli çıkıntılar arasında bir boşluk veya anormal bir çıkıntı varsa veya belirli bir noktaya bastırdığınızda kazazedenin canı acıyorsa omurga hasar görmüş demektir. Eğer emin değilseniz, omurganın zarar gördüğünü varsayın ve ona göre hareket edin.

Eğer boynun zarar görmüş olma olasılığı varsa boyunluk takın. Eğer boyunluk yoksa, iki kat yapılmış bir mat parçası ve perlonla hemen orada yapılabilir.

Kütük Hareketi: Kazazedeyi tehlikeden uzaklaştırmak için en az üç kişi, bir kütük hareket ettirircesine, bedeni döndürmeden, bükmeden, dümdüz bir şekilde aynı anda kaldırın ve dikkatlice güvenli bir düzlüğe taşıyın. Bu işlem sırasında başı gözardı etmeyin; geriye düşürmeyin, çevirmeyin, çekmeyin. Eğer kaza sırasında başını çarptıysa boynu hasar görmüş olabilir. Dolayısıyla, başı da kütüğün bir parçası gibi sabit tutun, tüm bedenle birlikte hareket ettirin. Sedye gelene kadar da, kazazedeyi bir daha hareket ettirmeyin.

Hastayı güvenli bir düzlüğe taşımadan önce, yerin temizliğini ve izolasyonunu yapın.

9. Kanama

Açıkça bir kanama varsa, elinizle veya bir tamponla beş on dakka boyunca üstüne bastırın (temiz bir kumaş işi görecektir), kanama durmuş mu durmamış mı diye açıp bakmayın. Sonrasında da durmamışsa bastırmaya devam edin.

10. Baştan Uca İnceleme

Bir fener yardımıyla kazazedenin tüm bedenini dokunarak kontrol edin. Baş taraftan başlayın ve ayak parmaklarına kadar inin. Kazazedeyle sürekli konuşun, inceleme boyunca ellerinizi hissedip hissedemediğini sorun. Ellerinizi aynı sıkılıkta kavrayabiliyor mu kontrol edin. İnceleme sırasında diğer yaraları, şişikleri, gerginlikleri ve kan toplanmalarını (kan toplanan bölgeler kararır – ekimosis) arayın. Bu incelemeyi belli aralıklarla mutlaka yapın, sonuçları not edin.

Hasarın nerede olduğunu bulduğunuzda not edin. İlkyardım çantanızda bu iş için suya dayanıklı defter bulunmalı, eğer yoksa ölçüm defterinin sayfalarını kullanabilirsiniz. Nota şunları ekleyin; kazazede kim, ne oldu, ne zaman, nerede ve belirlenen hasarlar. Bu notu yukarıdan yardım getirecek olan kişiye verin.

11. Göğüs

Eğer kazazede nefes almakta güçlük çekiyor veya acı duyuyorsa, nefes yolunun açık olduğundan emin olun ve göğsünü açarak iki tarafı da kontrol edin. Eğer göğüs bölgesinde bir yaralanma / açıklık varsa, bir tamponla bastırarak içeri havanın girip akciğerleri bozmasını engelleyin. Göğüs hareketlerini dikkatlice inceleyin. Eğer göğsün tümünden bağımsız hareket eden bir parçacık varsa, göğüs kemiğinden kopmuş demektir ve kazazedenin nefes almasını zorlaştırır. Üzerine büyük bir tampon bastırarak, oynayan parçanın içeride sabit kalmasını sağlayın.

12. Uç noktalar

Kollar için, el bileğinin iç tarafında bulunan atar damar ve parmaklardaki his kontrol edilmelidir. Ayaklar için, ayağın üst tarafında, baş parmakla işaret parmak arasında bulunan atar damar (dosalis pelis) ve gene parmaklardaki his kontrol edilmelidir. Bir yara, çıkık veya kırıkla ilgilenmeden önce bu kontrolleri mutlaka yapın.

13. Ciddi yaraların sarılması

Eğer deri veya doku parçası kalkması varsa, kopartmadan, geri yerine yatırın ve öylece sabitleyin. Eğer yara kanıyorsa, üstüne daha fazla tampon yapın. Yeni tamponu bastırmadan eskisini kaldırmayın, bu daha fazla kanamaya yol açar. Eğer mümkünse, yara üstüne bastırdığınız tampon steril olsun. Ne yaptığınızdan emin olmadıkça, yara üstündeki çamur veya kiri temizlemeye kalkmayın. Ciddi bir girişimde bulunduktan sonra uç noktalardaki damar atışını ve hissi kontrol edin, her seferinde!

14. Kırık

Kırık durumunda yapılması gereken, kırığın hemen üstündeki ve altındaki eklemleri sabiteştirmektir. Bedene sabitleyerek veya cebire (kırık tahtası) ile bağlanarak bu eklemler sabitlenebilir. Kırık bacağı, sağlam olan bacağa bağlayarak sabitleyin. Kırık bölgeyi oynatmamaya çalışın. Eğer kırık açısı çok fazlaysa, sabitlemeden önce yerine yerleştirmeniz gerekebilir. Ancak bunu, sadece hastayı taşımanız gerekiyorsa yapın.

15. Çıkık

Kırık ve çıkık arasındaki farkı anlamak çok zordur. Bunun için eğitim ve deneyiminiz olması gerekir. Eğer çıkık olduğundan emin değilseniz, kırıkmış gibi davranın (hasta, önceden de başına geldiyse, çıkık olduğunu söyleyebilir).

Yerinden oynamış bir diz kapağını anatomik durumuna tekrar yerleştirmek için, bir kişi hastayı, bir kişi de diz kapağını tutarken ayak bileğinden hastanın bacağını çekin. Diz kapağının yerine birden değil, yavaş yavaş kaymasını sağlayın, böylece diz kapağın altında sinir ve damar sıkışmasını engellersiniz. Yerine otturdukdan sonra hareket edebilmesi için biraz zaman geçmesi gerekebilir, sabırlı olun, beklerken uç noktaları tekrar kontrol edin.

Not: Çıkıkları tekrar yerine oturtma işleminde, kazazede bol bol bağırıp inleyecektir. Soğukkanlı olun. Eğer yerine oturtma işlemini tamamlayamayacağınızı düşünüyorsanız, yapabilecek biriyle yer değiştirin.

Çıkık bir omuzu yerleştirmek için, hastayı omzu dışarı gelecek şekilde, raf gibi düz bir çıkıntının üstüne yüzüstü yatırın. Boştaki kola, bileğinden 7-8 kiloluk bir ağırlık bağlayın ve bir saate yakın bekleyin. Sonrasında çıkığı tekrar kontrol edin. Yanlız, çıkığı yerine oturtmanın her zaman riski vardır, sonradan kol veya bacak kesilmek zorunda kalabilir.

16. Isı

Isı kaybı ciddi bir tehlikedir, özellikle hareketsiz kazazedeler için. Eğer bir başkasında daha kuru giysiler varsa, kazazedenin ıslak giysileriyle değişin. Kazazede hayat torbasına sokulmalıdır (kaskınızın içinde taşıyor olmanız gereken!). Eğer varsa, uyku tulumuna sokun. Şekerli birşeyler yedirin, ancak unutmayın ki, yarı bilinçli veya şoka girmiş birisi kusarak nefes yolunu tıkayabilir. Bölüm 3.4’e bakın. Bir an önce dışarıya çıkartın.

17. Antibiyotikler

Ciddi mağara kazalarında, antibiyotik tedavisinin hemen başlaması faydalıdır.

18. Ağrı kesiciler

Eğer kazazedenin ağrısı çoksa, ağrı kesici kullanabilirsiniz. Aşırı ağrı bayılmaya yol açarak, kazazedenin daha fazla sıvı kaybetmesine sebep olabilir. Dolayısıyla hareket ettirmeyi de zorlaştırır.

Diğer yandan, morfin kökenli kuvvetli ağrı kesiciler – analgesicler (Temgesic gibi) nefes almayı yavaşlatır ve hastanın boğulmasına sebep olabilir. Kazazedenin bilinci yerinde değilse vermemeye çalışın. Eğer kafadan yaralanma varsa kesinlikle ağrı kesici kullanmayın. Kullanılmaması gereken yerler; baş, göğüs ve karın yaralanmaları. Baş yaralanmalarında, iç kanamadan dolayı bilinçte azalma olup olmadığını sürekli kontrol etmeniz gerekir, ağrı kesiciler ise bunu yapmanızı engeller.

Ayrıca kazazedenin ağrı duyması, dikkatli olmanız vaya yapmamanız gereken hareketlerde sizi uyaracaktır. Hastanın bütün ağrılarını dindirmeyi hedeflememelisiniz.

19. Çıkış Sırasında

Sürekli kazazedeyle konuşun, nabzını kontrol edin. Başta şoka girmedilerse bile, sonradan girebilirler.

3.4. SICAK TUTMA

Gerek kendinizi, gerekse bir kazazedeyi sıcak tutmak için birçok şey yapabilirsiniz. En ideali hızla kuru birşeyler giymek ve bir uyku tulumuna girmektir. Mümkün olduğunca mağara yüzeyinden yalıtılmış olmak gerekir. İpler, mağara çantaları, sürtünme yastıkları, ve hatta bir başkasının bedeni yalıtım için kullanılabilir. Varsa aliminyumfolyo, bivak veya hayat torbasının içine girerek, mum veya karpit lambası yakılabilir. Alev ortamda belirgin bir ısı artışı yaratarak, hayat kurtarabilir. Karpit haznesini de mağara tulumunuzun içerisine alabilirsiniz.

Ciddi bir kaza geçirmiş mağaracıya sıcak içecek vermek çok iyi bir fikir değildir. Kusmaya sebep olabileceği gibi, dumanını içine çekmek de zararlıdır. Kusmak kazazedenin ciğerlerini çok kötü etkiler. Sıcak birşeyler içen kazazede çabucak uyuşur. Eğer iç hasar varsa, hastanın durumu kısa sürede değişip kötüleşebilir. Ciddi bir yaralanma veya hasar varsa, büyük bir olasılıkla kazazede dışarı çıkar çıkmaz bir ameliyata alınacaktır ve narkoz için miğdenin boş olması gerekmektedir. Her ne kadar, miğde 4-6 saat içerisinde boşalıyorsa da, ciddi bir kaza veya şok durumunda peristaltik hareketler yavaşlar ve miğde içindekiler uzun bir süre sindirilemez.

Ancak ciddi bir kaza olmadığından eminseniz, sıcak içecekler beden iç ısısını korumanızı ve sıvı / şeker kaybını önlemenizi sağlar. Birisi gidip de, ayağını kırdıysa, mağaradan çıkartana kadar besinsiz bırakmanıza gerek yok.

3.5. SEDYEYLE KURTARMA

3.5.1. Sedeyeye Yükleme

1. Kazazedeye boyunluk takın,

2. Bel korsesine sokun,

3. Kazazedeye kuşam giydirin,

4. Ayaklarını birbirine bağlayın,

5. Kazazedeyi, kuşama ulaşımı engellemeyecek şekilde, uyku tulumuna sokun,

6. Kazazedeyi sedyeye yerleştirip, kaymayacak şekilde bağlayın.

Hastayı oynatırken çok dikkatli olun, özellikle omurganın zarar gördüğünü düşünüyorsanız, omurga bölümüne bakın.

3.5.2. Kazazedeye Davranış

Kazazedenin morali çok önemlidir. Sürekli onunla konuşun, içini rahatlatmaya çalışın, olup bitenlerle ilgili bilgi verin. Konuşkan ve güler yüzlü birisini bu göreve atayın, tercihen bir doktor olsun. Bu görevdeki kişi aynı zamanda hastanın durumunu sürekli kontrol etmeli, kötüleşip kötüleşmediğine bakmalı ve hastanın özellikle başının güvenliğinden emin olmalıdır.

Eğer kazazede kusarsa, sedyeyi ters çevirerek, nefes yolunun temizlenmesini sağlayın. Eğer kazazede bilinçsizse, sedyeyi yukarı çekerken yatay ve yüzüstü çekmek akıllıca olabilir; böylece, kazazede kusarsa nefes yolu tıkanmaz.

Kurtarma ekibindeki diğer kişiler de, kazazedenin moralini yüksek tutmaya çalışmalıdır. Kazazededen bahsederken, ismini kullanın, ‘sedye’, ‘şu’, ‘beden’ demeyin. Onunla konuşurken, kim olduğunuzu söyleyerek, kiminle konuştuğunu anlamasını sağlayın. Üstlerine basmamaya ve gözlerine çamur düşürüp bulaştırmamaya dikkat edin.

3.5.3. Sedyeyle Yatay Hareketi

Yartay pasajlarda, sedye birkaç farklı şekilde taşınabilir.

Birkaç mağaracı sedyenin yan tutamaklarından tutarak taşır, omuz askısı kullanarak yükün eşit dağılımı sağlanabilir. Ancak mağaralarımızın çok azı buna izin verecek genişliktedir.

Dar bir pasajda mağaracılar sıraya dizilir ve sedye ister sırtlarının üstünden, ister bacak aralarından elden ele geçirilir.

Bir mağaracı, sedyeyi sırtına alarak emekler, iki kişi de sedyeyi uçlarından dengeler.

Düzgün tabanlı, kuru darallarda sedye iple çekilebilir.

Bu işlem sırasında bir doktor, sürekli kazazedenin durumunu kontrol etmelidir.

Genelde birçok kurtarıcı, sedyenin arkasında sıkışıp kalarak işi yavaşlatır; bir an önce geçmeleri için yardımcı olun.

3.5.4. Sedyeyle Dikey Hareket

Kısa olanlar hariç bütün inişlerde bir çekme sistemi kurmanız gerekecektir. Ayrıca kazazedeye bağlı, diğerlerinden bağımsız bir emniyet ipi mutlaka döşenmelidir.

Boltların yeterince yukarıda ve sedyeye bağlantı noktasının da olabildiği kadar sedyeye yakın olmasına özen gösterin. Aksi takdirde, sonuna kadar çektiğiniz halde, sedye çıkışın başından alınamayacak kadar aşağıda kalacaktır. Çekmeye başlamadan önce, yukarıda sedyenin nasıl yana alınacağını mutlaka düşünün. Sedyeye kısa bir çekme ipi bağlamak, son bağlantıdan alınmasını kolaylaştırır.

En kolayı, sedyeyi yukarıya dikey pozisyonda çekmektir. Ancak kazazede için en ideali, sedyeyi yatay pozisyonda çekmektir, özellikle kalça ve bacak yaralanmalarında! Bu durumda bacaklar, kafa ve gövde hizzasından yukarıda olmalıdır.

Makara + Cumar

Bütün çekme sistemlerinde, makara + cumar ikilisi son derece işe yarar.

Şekil 3: Makara + Cumar

Makara + cumar tekniği uygulaması üzerinde önceden çalışın. İlk olarak kaza anında bu sistemi kurmaya çalışmak kolay olmayacaktır. Cumarı ipe ters takın. Cumardan gelen ipi makaradan geçirin. Sonra, cumar ve makarayı bir karabinle sabitleyin. Son olarak karabinden bir perlon geçirerek bolta bağlayın.

Karşıt-yük Sistemi

Karşıt-yük sistemi Şekil 4’te gösterilmiştir. Sedyeye bağlanan bir ip, çıkışın başındaki makaradan geçerek aşağı iner. Kurtarma ekibinden birisi (karşıt-yük), ipin bu ucundan cumar çıkışı yaparak, sedyeyi yukarı çeker. Eğer sedyeden hafifse, sedye yukarı gelmeyecek, kendisi yukarı ilerleyecektir. Bu durumda sedyeyeyle olan bağlantısını yukarı çekerek sedyenin yükselmesini sağlar. Yukarıdan bağlı bir emniyet ipi mutlaka bulunmalıdır.

Ya da, karşıt-yükteki kişi kendisini yukarıda bir bağlantıya sabitleyebilir ve bu noktada cumar çıkışı hareketiyle sedyeyi çeker. Bu durumda sedyenin yanında bir başkasının ipe çıkması gerekir.

Şekil 4: Karşıt-yük Sistemi

Çekme Sistemleri

Mekanik kolaylık sağlamanın en kolay yolu, yukarıdaki bolttan gelen ipi, sedyeye bağlı bir makaradan geçirerek tekrar yukarıya almaktır. Yukarıdan çeken kişiler, makara-cumar sistemi kurarak sedyeyi çekeblirler.

2:1 faktörlü basit bir çekme sistemi şekil 5’te gösterilmiştir. Kazazededen gelen ip, çıkışın başındaki makara-cumar sisteminden ve bir başka cumardan geçer. Bu ikinci cumar, içinden başka bir ip geçen bir makaraya bağlıdır. Bu ikinci ipin bir ucu bolta sabittir ve çekme işlemi diğer ucundan yapılır. Bu işlem çekilen yükü yarısına düşürür.

Şekil 5: Basit Bir Çekme Sistemi (2:1 Faktörlü)

Pratikte gördük ki, en iyi yöntem bu iki sistemi birleştirerek 4:1 faktörlü bir sistem kurmaktır. Bu durumda üç kişi çekme işlemi için yeterli olacaktır. Bu sistemin bir başka faydası da, kazazede daha yavaş ve sakin bir şekilde yukarı çekilecektir.

3.6. LOKAL ZORLUKLAR

Bu bölümde, bu gezi sırasında karşılaşılabilecek özel zorluklara değinildi. Mağaralar ilerledikçe, karşılaşılan engellerin kurtarma anında nasıl aşılacağı da önceden planlanmalıdır.

Yukarı kamp çevresinin kar ve buzla kaplı olması dolayısıyla, civardaki mağaralardan özellikle yüzeye yakın olanları çok soğuktur. Buralarda bir kaza olduğu takdirde hastanın sıcak tutulmasına özellikle dikkat edilmelidir. Bölüm 3.4.

3.6.1. 2/7: Pozu Jultayu

2/7’den kurtarma yaparken karşılaşılacak en büyük sorun mağaranın derinliğidir. Mağara kampının, kurtarma ekibiyle beraber yukarı taşınması gerekebilir. Böylece kurtarma ekibi nöbetlerle dinlenebilir.

3.6.2. Cennet Çatlağı

Cennet Çatlağı’ndan nasıl kurtarma yapılacağını gösteren şema şekil 6’da verilmiştir. Emniyet ipi için, makaralı bir bolt A noktasına, çatlağın dışına konulmalıdır. Asıl çekme ipi de, çatlağın en geniş yerinde üst tarafa, ağıza yakın olan B noktasına döşenmelidir.

Eğer kazazede merdivenle tırmanabilecek gibiyse, çatlağın altına kadar yukarıdan ip yardımla tırmandırın. Eğer yapabilecek durumda değilse, merdiveni sökün. Çatlağın altındaki daralda, birisi hastayı içeri çekmek için beklesin. Daha sonra çatlağın başındaki darala kadar iple çekin. Burada ağırlığını taşıyan ipler yardımıyla çevirerek, çatlaktan geçirin.

3.6.3. Yedinci Cennet

Burada, kazazedeyi kuşamı içinde çekmek gerekecektir. Daralın hemen üstüne iki bolt çakın.

Gavin Lowe

‘Mağara ekspedisyonları için temel kurtarma rehberi’

İçindekiler

1.1. ‘KURTARILMAK’TAN NASIL SAKINILIR?

ÖZENLE MAĞARACILIK YAPIN!

1.2. ALINACAK ÖNLEMLER

1.3. OLASI KAZALAR

1.4. KURTARMA EKİBİ VE SORUMLULUKLARI

Koşucu

Yüzey Kontrol

Yeraltı Kontrol

Kazazede Kontrol

Engel Kontrol

2. KURTARMA YÖNTEMİ

2.1. GECİKEN MAĞARACILAR

Şekil 1: Geciken Mağaracıları Kurtarma Şeması

Amaç

2.2. KAZA HABERİ

Şekil 2: Yaralı Mağaracı Kurtarma Şeması

Amaç

2.3. KURTARMA DONANIMI

2.3.1. Kurtarma Çantası

2.3.2. Kazazedenin Kötüleşmesini Engelleyici Donanım

2.3.3. Çıkarmaya Başlamak İçin Gerekli Donanım

2.3.4. Çekme Malzemesi

2.3.5. Diğer Kurtarma Malzemeleri

2.4 DİĞER SORUNLAR

2.5. KENDİ EKİBİNİZDEN BİRİSİ KAZA GEÇİRİRSE!

2.6. DAĞDA KAYBOLAN MAĞARACILAR

3. KURTARMA TEKNİKLERİ

Babalama Yöntemi

Karşıt-yük Yöntemi

3.2. AŞIRI YORGUN VEYA HASTA MAĞARACILAR

3.3. İLKYARDIM

3.5. SEDYEYLE KURTARMA

3.5.2. Kazazedeye Davranış

3.5.4. Sedyeyle Dikey Hareket

Makara + Cumar

Şekil 3: Makara + Cumar

Karşıt-yük Sistemi

Şekil 4: Karşıt-yük Sistemi

Çekme Sistemleri

Şekil 5: Basit Bir Çekme Sistemi (2:1 Faktörlü)

3.6. LOKAL ZORLUKLAR

3.6.2. Cennet Çatlağı

3.6.3. Yedinci Cennet

Şekil 6: Cennet Çatlağı

4. EK OKUMALAR